Zapalenie ucha środkowego występuje najczęściej u małych dzieci, szczególnie między 6 miesiącem życia a 2 rokiem życia. Większość dzieci choruje na ostre zapalenie ucha środkowego przynajmniej raz w życiu. Po ukończeniu 7 roku życia częstość zachorowań wyraźnie się zmniejsza. Nawracające zapalenia ucha środkowego dotyczą głównie dzieci do 2 roku życia.

Przyczyną ostrego zapalenia ucha środkowego jest zazwyczaj infekcja górnych dróg oddechowych (katar, zapalenie gardła) , która przez szerszą i krótszą w tym wieku trąbkę słuchową (przewód łączący noso-gardło z uchem środkowym) przenosi się na jedno lub oba uszy. W około 60% przypadków przyczyna zakażenia jest mieszana tzn. jest ono wywołane zarówno przez wirusy jak i bakterie.

Objawem dominującym w ostrym zapaleniu ucha środkowego jest silny ból, który ma charakter tętniący i najczęściej pojawia się w nocy. Zwykle trwa od jednego do kilku dni. Stanowi zapalnemu ucha środkowego towarzyszy upośledzenie słuchu. 

W czasie zapalenia ucha dzieci stają się niespokojne, drażliwe, płaczą głośno, tracą apetyt. U niemowląt obserwuje się czasem łapanie rączką za ucho. Te objawy związane są z bólem ucha i mogą nasuwać podejrzenie zapalenie w tym obszarze. Starsze dzieci zgłaszają ból i pokazują na zajęte procesem zapalnym ucho.

Choroba może przebiegać z wysoką gorączką (25% chorych) ale zazwyczaj przebieg jej jest bezgorączkowy lub z niewielką zwyżką ciepłoty ciała.

Objawem towarzyszącym mogą być biegunka, wymioty i ból brzuszka.

U niektórych dzieci obserwuje się ropny wyciek z ucha. Towarzyszy temu ustąpienie bólu. Jest to wynikiem perforacji (przerwania) błony bębenkowej (błona oddzielająca ucho środkowe od ucha zewnętrznego) pod naporem zbierającej się w uchu treści ropnej. Po perforacji błona bębenkowa zarasta w ciągu kilku dni.

Podstawą rozpoznania ostrego zapalenia ucha środkowego jest badanie otoskopowe.

Ze względu na dużą tendencję do samoistnego ustępowania objawów u większości dzieci z ostrym zapaleniem ucha środkowego zaleca się „czujną obserwację”. Z powodu silnego bólu towarzyszącego zapaleniu ucha niezwłocznie po ustaleniu rozpoznania należy podać doustnie leki przeciwbólowe i przeciwgorączkowe (ibuprofen, paracetamol). Decyzję o podaniu antybiotyku podejmuje się jedynie w razie braku samoistnej poprawy w ciągu 24–48 godzin. Pozwala to na uniknięcie antybiotykoterapii u około 65% chorych. Antybiotykoterapię stosuje się natomiast w następujących przypadkach:

• u dzieci poniżej 6 miesiąca życia

• u dzieci z wysoką gorączką i wymiotami

• jeśli nastąpił wyciek z ucha

• poniżej 2 roku życia u dzieci z obustronnym ostrym zapaleniem ucha środkowego

• w przypadkach zwiększonego ryzyka u dzieci z nawracającym zapaleniem ucha środkowego, wadami twarzoczaszki, zaburzeniami immunologicznymi, zespołem Downa i odbiorczym upośledzeniem słuchu

• u chorych z ograniczonym dostępem do opieki medycznej

• przy braku poprawy po 24–48-godzinnym okresie leczenia objawowego

Ostre zapalenie ucha środkowego w większości wypadków cofa się bez powikłań i trwałych następstw nawet wtedy, gdy w jego przebiegu doszło do perforacji błony bębenkowej. Jak wspomniano wyżej u wielu chorych ostre zapalenie ucha środkowego cofa się samoistnie, bez antybiotykoterapii a po 24 godzinach dolegliwości bólowe ustępują u około 60% nie leczonych chorych. Stwierdzono, że u około 40% pacjentów po przebytym ostrym zapaleniu ucha środkowego utrzymuje się w uchu wysięk powodujący czasowy niedosłuch. Na szczęście u większości chorych ustępuje on samoistnie. Jedynie w niedużym procencie przypadków utrzymuje się ponad 3 miesiące i wtedy może wymagać leczenia.

U dzieci poniżej 2 roku życia samoistna poprawa występuje zdecydowanie rzadziej. Aż połowa dzieci w tej grupie wiekowej ma powtórne ostre zapalenie ucha środkowego lub wysięk utrzymujący się ponad 3 miesiące.

Po zakończeniu leczenia ostrego zapalenia ucha środkowego wskazana jest kontrola otoskopowa i badanie słuchu w celu ustalenia, czy zmiany zapalne cofnęły się całkowicie lub czy nie pozostał jeszcze wysięk. 

Aby uniknąć choroby należy karmić dziecko piersią (obecność przeciwciał w pokarmie matki), chronić przed dymem tytoniowym, nie karmić butelką w pozycji leżącej a przede wszystkim ograniczać narażenie na infekcje górnych dróg oddechowych (kontakty z osobami chorymi, rezygnacja ze żłobka lub przedszkola), szczepić dzieci zgodnie z kalendarzem szczepień (pneumokoki).